همه ما ضمن وب گردی در فضای مجازی رد پاهایی از خود بر جای میگذاریم که بخشی از آنها به اطلاعات شخصی مان مرتبط میشود: سایتهایی که مشاهده میکنیم، جستجوهایی که انجام میدهیم و لینکهایی که دنبال میکنیم و بسیاری مانند آن. جالب آنکه جمع آوری همه این اطلاعات یک کار بزرگ است. هر بار که شما به یک وب سایت سر میزنید – حتی همین تابناک – موجی از داده ها بدون اطلاعات شما و حتی نیاز به موافقت شما از طریق اینترنت منتقل میشود.

پس بهتر است بدانید که در فضای نت چه کسی و چه وب سایتی مشغول رصد وب گردی شما است. در اینجا است که ابزاری نظیر Lightbeam که در واقع یک افزونه (Addon) برای فایرفاکس است به کمک شما می آید که در یک محیط کاملا تصویری تمتمی رد پاهای شما بر روی اینترنت را نشان میدهد.

برای شروع لازم است که این افزونه را به مرورگر فایر فاکس اضافه کنید. برای این منظور در مرورگر فایر فاکس بر روی منوی اصلی کلیک کرده و گزینه Add Ons را انتخاب کنید.

سپس در تب جدید و در قسمت جستجوی افزونه ها گزینه Lightbeam را وارد کرده و کلید Enter را فشار دهید. سپس بعد از پیدا شدن افزونه بر روی گزینه Install کلید کنید تا افزونه دانلود و نصب شود.

بعد از نصب افزونه متوجه خواهید شد که گزینه مربوط به Lightbeam در نوار پایینی فایرفاکس اضافه خواهد شد که در صورت کلیل کردن بر روی آن در تب جدید این ابزار باز میشود و فعالیت های شما را در فضای وب نشان میدهد:

وقتی بر روی این ابزار کلیک کنید، در تب جدید با نمای گرافیکی آن روبرو خواهید شد که سه گزینه در بر دارد: Graph، Clock و List.

گزینه Graph در یک محیط تعاملی (Interactive) و قابل بزرگنمایی فعالیت های مربوط به وب گردی شما را نمایش میدهد. هر وب سایت اصلی که شما به شکل اختیاری از آن بازدید میکنید، با یک دایره در این نما نشان داده خواهد شد و تمامی وب سایتهای پیرامونی آن که این وب سایت به آنها متصل میشود، به شکل یک مثلث نشان داده میشوند. این سایتهای پیرامونی معمولا سایتهایی هستند که بدون اطلاع شما فعالیت اصلی شما را رصد کرده و اطلاعات مربوط به آن را ضبط میکنند. هر چقدر مثلثها و دایره ها بزرگتر باشند نشان دهنده این است که از طرف وب سایتهای پیرامونی مختلفی رصد میشوند و میزان ارتباط آنها گسترده تر است.

همچنین متوجه میشود که این دایره ها و مثلثها از طریق خطوطی به هم متصل هستند که اگر این خطوط با رنگ بنفش مشخص شده باشند نشان دهنده آن است که در این میان پای Cookie ها نیز در میان است. با دیدن این وضعیت سریعا به دو نکته پی خواهید برد: اول به استعاره شبکه تار عنکبوتی ایمان خواهید آورد و دوم اینکه متوجه میشوید که وب سایتهای پیرامونی بسیاری بیشتر از وب سایتهایی که اختیاری به بازدید از آنها میپردازید شما را رصد میکنند.

با کلیک کردن بر روی هر کدام از دایره ها یا مثلثها در پنل سمت راست قادر خواهید بود که اطلاعات مربوط به آن وب سایت را مشاهده کنید. برای مثال در تصویر زیر ما با کلیک بر روی دایره گوگل؛ که مربوط به باز کردن Gmail است اطلاعات اولیه این وب سایت را به دست آورده ایم.

با انتخاب گزینه Clock از پنل سمت چپ، با یک ساعت آنالوگ مواجه میشوید که مخصوص ضبط اطلاعات مربوط به فعالیت شما و ردپای شما در فضای وب بر اساس ساعات و دقایق در طول روز است. در اینجا نیز خطوطی متشکل از مثلثها و دایره ها به شما نشان میدهد که کدامین سایتها و سایتهای پیرامونی در چه دقایق و ساعاتی شما را رصد کرده اند.

همچنین گزینه List به شما این امکان را میدهد که به شکل مفصل وارد اطلاعات مربوط به سایتهایی که بازدید کرده اید، سایتهای پیرامونی آنها، اولین و آخرین بازدید و همچنین میزان ارتباطات ثانویه این سایتها شوید.

شاید پرسیده شود که خود این ابزار نیز اقدام به جمع آوری اطلاعات میکند و از این نظر خطرناک است. پاسخ اینجا است که تا زمانی که شما به این ابزار اجازه ندهید، هیچ اطلاعاتی را از شما رصد نکرده و اطلاعات شما را استفاده نمیکند. اما اگر اجازه این کار را بدهید، کمک بزرگی به این ابزار در راستای هدفش که رصد، تحلیل و تشریح چگونگی مانیتورینگ اطلاعات از طریق سایتها و سایتهای پیرامونی در فضای وب است، خواهید کرد. برای کمک به Lightbeam دکمه Contribute Data را در گوشه سمت راست و بالای صفحه ابزار از حالت OFF به ON تغییر دهید.

نکته اساسی که باید به آن توجه داشت این است که هرگونه مانیتورینگ و رصدی در اینترنت به معنی دزدیدن اطلاعات کاربران نیست. در بسیاری از مواقع رصد خودکار سایتها از فعالیت کاربر منجر به دقیق شدن خواستها و نیازهای کاربر و دسته بندی اطلاعات آنها برای استفاده های آتی میشود – دقیقا همان کاری که متور جستجوی گوگل برای دقیق شدن در نیاز شما انجام میدهد.

اما ابزاری مانند Lightbeam حداقل شما را متوجه خواهد ساخت که چه سایتهایی درحال رصد شما هستند و چگونه و با چه هدفی این کار را انجام میدهند.